Panzerkampfwagen VI Tiger Ausf. E (Sd.Kfz. 181) czyli oswajanie Tygrysa

[mandrivecs]

Jakoś długo nie mogłem przekonać się do niemieckiej broni pancernej, a zwłaszcza czołgów Tygrys. Sporo wody w kranie upłynęło, sporo modeli rozgrzebałem, ale w końcu chyba przyszedł moment, że i przy Tygrysie wypadało by pogrzebać co-nieco. Żeby na początek nie było zbyt trudno, to chyba nie zaszkodzi zacząć od modelu TAMIYA, czyli producenta serwującego zestawy dobrze sklejalne, a przy tym "w miarę" poprawne merytorycznie. Jeśli się spodoba, to na składzie czekają też inne Tygryski od RFM, AFV czy Trumpetera. Zestaw bazowy - Tamiya 35216

 

 

Przy wykorzystaniu swoich skromnych umiejętności chciałbym zbudować Panzerkampfwagen VI Tiger  Ausf. E (Sd.Kfz. 181) o numerze bocznym 332 ze Schwere Panzer-Abteilung 503; tytułowy bohater (zdjęcie wykonane w październiku 1943 r, na terenie Związku Radzieckiego w obwodzie Tambrowskim).

 

 

Źródło: http://ww2images.blogspot.com/2013/02/tiger-332-stuck-in-mud-recovery-training.html

 

Jeżeli posiadacie wiedzę na temat historii tytułowego bohatera i chcecie się nią podzielić, to proszę o zamieszczenie w wątku.

Na tematyce tygrysów znam się... prawie się nie znam, więc jeśli macie propozycje zestawów waloryzacyjnych dla tego modelu to proszę o podlinkowanie - może coś uda się dokupić. Mam na myśli głównie właściwą lufę, liny holownicze, szekle czy siatki na grille silnika. Za pomoc i dobre słowo z góry dziękuję, za merytoryczny opiernicz - również. 

Pozdrawiam, Mariusz

 

 

 

[Evildead]

Spoko, im więcej pojazdów z drugiej wojny na warsztacie tym ciekawiej, także powodzenia z tematem

[Mr_X]

He he właśnie to samo kleję!!

 

Odnośnie 332 to jest bardzo wczesny Tygrys (z angielska nawet nie "early" tylko tzw.  "post-initial"). Poza tym rysunek z pudełka jest ładny, ale to fantazja. Jak dobrze pamiętam, to pod Kurskiem Tygrysy 503 batalionu, były malowane żółtym podkładem z zielonym kamuflażem, a numer taktyczny powinien być czarny z białym obrysem. Chociaż ten konkretny pojazd chyba nie miał kamuflażu.

 

Ja to waloryzuję zestawem Eduarda, ale są miejscami duże uproszczenia. Zawiasy przednich błotników marnie zrobione, więc skopiowałem zestawowe w Millipucie i nakleiłem na metalowy błotnik. Brak dolnych uchwytów mocujących gąsienice (tak jest we wszystkich tamiyowskich Tygrysach). Znów skopiowałem w Millipucie z innego zestawu. Liny Eureki (ciężko, ale się udało). Na tamiyowskich tkaninowych filtrach Feifel poległem Dałem plastikowe z innego zestawu, które miałem jako nadmiarowe.  Zatrzaski od narzędzi dałem aberowskie, bo o dziwo opanowałem ich wyginanie lepiej od eduardowych.

Edytowane 23 Października 2021 przez Mr_X

[mandrivecs]

11 godzin temu, Mr_X napisał:

Odnośnie 332 to jest bardzo wczesny Tygrys (z angielska nawet nie "early" tylko tzw.  "post-initial"). Poza tym rysunek z pudełka jest ładny, ale to fantazja. Jak dobrze pamiętam, to pod Kurskiem Tygrysy 503 batalionu, były malowane żółtym podkładem z zielonym kamuflażem, a numer taktyczny powinien być czarny z białym obrysem. Chociaż ten konkretny pojazd chyba nie miał kamuflażu.

 

To, że jest to wersja pomiędzy "initial", a "early" tego się domyślałem. Natomiast zupełnie zaskoczyłeś mnie swoją informacją co do koloru pojazdu. Po raz pierwszy spotykam się z opinią, że ten tygrys to nie typowy szarak w kolorze schwarzgrau. Szukałem do późna potwierdzenia tej informacji gdzieś w sieci, ale niestety nie znalazłem potwierdzenia Twojej teorii. Wszędzie pojawia się wyłącznie informacja o szarym malowaniu. Za to w czeluściach Pinterest'a znalazłem taką fotografię z post produkcji - kolorki zbieżne z tym co proponuje Tamiya:

 

 

Pierwsze pytanie; czy toczona lufa z zestawu ABER 35L-26n będzie dobra do tego pojazdu i mogę zamawiać? Z góry dzięki za info.

Pozdrawiam, Mariusz

[kzugaj]

Cześć 

 

Moje pytanie brzmi: jak bardzo chcesz ingerować w przeróbki? 

 

Tamka jest fajna i pasuje wszystko fajnie ale

 

To stare formy i nie jest idealnie. Brak spawów i słaba faktura pancerza. 

[Mr_X]

Moim zdaniem to zdjęcie wyżej jest kolorowane. Ten Tygrys jest bardzo dobrze obfotografowany.  Poniżej "dla celów dyskusji" załączam parę zdjęć z Internetów. Ja obstawiam, że jest żółty (tzw. Dunkelgelb nach Muster - ciemnożółty wg wzornika z początku 1943 r.). Ewentualnie może cienki jak mgiełka zielony kamuflaż.

 

Jest jeszcze plansza barwna od Tygrysa Italierki...

Edytowane 24 Października 2021 przez Mr_X

[Stojkovic]

To jest zestaw z 1970 roku czy mi się zdaje?

[michal0281]

Godzinę temu, Stojkovic napisał:

To jest zestaw z 1970 roku czy mi się zdaje?

Z 1997 roku.

[meser262]

19 godzin temu, Mr_X napisał:

Odnośnie 332 to jest bardzo wczesny Tygrys (z angielska nawet nie "early" tylko tzw.  "post-initial").

Zdecydowanie NIE. W 503 BCC były bardzo wczesne Tygrysy, ale ten No.332 do nich nie należał.

8 godzin temu, mandrivecs napisał:

To, że jest to wersja pomiędzy "initial", a "early" tego się domyślałem.

Zdjęcie pojazdu jest zrobione podczas manewrów w październiku 1943 roku. Produkcja jest wcześniejsza więc trzeba założyć że niektóre elementy mogły być już wymienione/naprawione.

Żeby ustalić datę produkcji  (ramy czasowe) trzeba popatrzeć z czego jest poskładany i co mogło zostać wymienione - ewentualnie.

Bardzo, bardzo po łepkach -

Wieża :
- NIE ma peryskopu ładowniczego na wieży czyli pojazd jest z przed kwietnia 1943 roku.
- Po prawej stronie  z tyłu wieży ma właz ewakuacyjny czyli produkcja co najmniej z grudnia 1942 roku. (3)

Kadłub : 
- Osłony wydechów typ standardowy stosowany od stycznia 1943 roku - element wymienny (5)
- Puszki filtrów typ późny - stosowane od maja 1943 roku - element wymienny (6)
- S-Miny - styczeń 1943 roku (4)
- Osłony błotników w linii prostej - stosowane od stycznia 1943 roku. (2)

- Bardzo istotny element który jest nie wymienialny to otwory na peryskop kierowcy KFF2. (1)Przypomnę że najpierw były takowe dwa otwory; później były one zaspawane - jednak widoczne. Na samym końcu otwory te niebyły robione w wannach u producenta.
W pojeździe No.332 nie ma nawet śladów po jego zaspawaniu. Czyli podwozie jest wyprodukowane po styczniu 1943 roku.

Tygrys I No.332 z 503 BCC nie ma żadnych cech bardzo wczesnych Tygrysów.

19 godzin temu, Mr_X napisał:

Jak dobrze pamiętam, to pod Kurskiem Tygrysy 503 batalionu, były malowane żółtym podkładem z zielonym kamuflażem, a numer taktyczny powinien być czarny z białym obrysem. Chociaż ten konkretny pojazd chyba nie miał kamuflażu.

Kamuflaż na bazie RAL 7028 był dominujący pod Kurskiem, ale Tygrysy nie koniecznie wszystkie miały takowy naniesiony.  Trójkolorowy kamuflaż wchodzi jako standard od lutego 1943 roku. Pojazdy np. dla  Grossdeutschland  ( Fgst.250082 ; 250087 ; 250090 ; 250098 ; 250099 ; 250100 ; 250104 ; 250106 ; 250108) dostarczone do jednostki w lutym 1943 roku miały kamuflaż Tropen II podobnie jak  w innych jednostkach np. Das Reich, Totenkopf i LAH.

 

8 godzin temu, mandrivecs napisał:

Natomiast zupełnie zaskoczyłeś mnie swoją informacją co do koloru pojazdu. Po raz pierwszy spotykam się z opinią, że ten tygrys to nie typowy szarak w kolorze schwarzgrau. Szukałem do późna potwierdzenia tej informacji gdzieś w sieci, ale niestety nie znalazłem potwierdzenia Twojej teorii. Wszędzie pojawia się wyłącznie informacja o szarym malowaniu.

 Bardzo prawdopodobna to RAL 7021 zakończono jego stosowanie w końcu lutego 1943 roku.
Możliwa to kolory TROPEN II - RAL 8020 + RAL 7027 zakończona również pod koniec lutego 1943 roku.

Moim zdaniem ten konkretny pojazd jest pomalowany kolorem RAL 7021 z bardzo dużą ilością kurzu. Widać to na przednim MG.

W miejscach przetarcia widać że to nie jest jasny kolor. Tropen II to kolory RAL 8020 Braun i 7027 Sandgrau.

8 godzin temu, mandrivecs napisał:

Pierwsze pytanie; czy toczona lufa z zestawu ABER 35L-26n będzie dobra do tego pojazdu i mogę zamawiać?

Jak najbardziej możesz zamawiać.

Pod ten model jest przygotowany ten zestaw - Eduard 35976 Tiger I Ausf.E early TAMIYA 35216

https://www.mojehobby.pl/products/Tiger-I-Ausf.E-wczesny-TAM.html

 

Pozdrawiam

Krzysztof

PS - 

Załoga Tygrysa No.332 - od lipca 1943 roku do stycznia 1944 roku
D-ca Feldwebel Weiland
Strzelec - Unteroffizier Niemann
Kierowca - Obergefreiter Mangels 
Radiooperator - nieznany
Ładowniczy -  Gefreiter Einecke

Edytowane 24 Października 2021 przez meser262
PS

[mandrivecs]

8 godzin temu, kzugaj napisał:

Cześć 

Moje pytanie brzmi: jak bardzo chcesz ingerować w przeróbki? 

 

Ingerencję planuję na poziomie poprawności merytorycznej, tj. ewentulanego usunięcia grubszych baboli (zastąpienia elementów zestawowych poprawnymi podebranymi skądinąd, lub wystruganymi własnym sumptem). Parę spawów na kadłubie również spróbuję odtworzyć (w widocznych miejscach). Nie mam zamiaru odtwarzać wszystkich śrubek spodu wanny, bo wystarczy wyjąc z pudełka model RFM i wiele kłopotów z głowy. Co do faktury pancerza musi wystarczyć to co jest. Na zdjęciach widać, że  pancerz ma parę uszkodzeń po trafieniach i te spróbuję przenieść na podstawie zdjęć. Pożyjemy - zobaczymy...

 

1 godzinę temu, michal0281 napisał:

Z 1997 roku.

 

Tak - to "nowe" ramki z 1997 roku.

 

#messer262 - jak zwykle dzięki za wykładnię merytoryczną, na wiele kwestii zwróciłeś moją uwagę już na początku. Lufa i blachy zamówione. Co do koloru - mimo argumentów #Mr_X skłaniam się do koloru Ral7021 i tego co proponuje Tamiya. Może ktoś jeszcze zabierze głos i przedstawi inne argumenty? Do etapu malowania jeszcze daleko, więc może coś nowego jeszcze się dowiemy.

 

Edytowane 24 Października 2021 przez mandrivecs

[Mr_X]

Dla mnie, jak nie ma gąsienic na wieży (produkcja z wiosny 1943 r.), to bardzo wczesny.

 

18 minut temu, meser262 napisał:

Kamuflaż na bazie RAL 7028 był dominujący pod Kurskiem, ale Tygrysy nie koniecznie wszystkie miały takowy naniesiony.  Trójkolorowy kamuflaż wchodzi jako standard od lutego 1943 roku. Pojazdy np. dla  Grossdeutschland  ( Fgst.250082 ; 250087 ; 250090 ; 250098 ; 250099 ; 250100 ; 250104 ; 250106 ; 250108) dostarczone do jednostki w lutym 1943 roku miały kamuflaż Tropen II podobnie jak  w innych jednostkach np. Das Reich, Totenkopf i LAH.

 

Chodzi mi nie o Dunkelgelb RAL 7028, ale Dunkelgelb nach Muster (Ausgabe 1943) kolor ciemnożółty dorabiany w jednostkach na podstawie wzornika, którego do dziś nie odnaleziono. Są zdjęcia kolorowe pojazdów z pułku pancernego LAH, gdzie widać, że miały standardowy kamuflaż wiosenny. Podkład ma bardzo żółty odcień, więc prawdopodobnie jest to nie RAL 7028, ale właśnie podkład wg wzornika.

 

Poza tym, David Byrden (ekspert od Tygrysów firmy Dragon) twierdzi, że np. wczesne Tygrysy Das Reich miały standardowy trójkolorowy kamuflaż obowiązujący od 1943 r. Tutaj sobie można przeczytać uzasadnienie (akurat ja bym obstawiał żółto-zielony; myślę, że to co p. Byrden interpretuje jako trzeci odcień to słabiej psiknięta zieleń):

 

https://tiger1.info/EN/TIKI-colours.html

 

 

Edytowane 24 Października 2021 przez Mr_X

[Mr_X]

Teraz, mandrivecs napisał:

#Mr_X skłaniam się do koloru Ral7021 i tego co proponuje Tamiya. Może ktoś jeszcze zabierze głos i przedstawi inne argumenty? Do etapu malowania jeszcze daleko, więc może coś nowego jeszcze się dowiemy.

 

Grunt, żeby model się podobał autorowi!

[mandrivecs]

W kwestii merytorycznej dwie sprawy:

1) Na początku instrukcji Tamiya zamieściła poniższy "szablon" dotyczący wyposażenia poszczególnych wozów, które powinno się dać wykonać z zestawu; możecie mi objaśnić poszczególne pozycje z potwierdzeniem poprawności punktu 2 czyli wozu nr 332 sPzAbt 503:

 

2) Koła napędowe do zamontowania oznaczone jako "early"?

[robertmodelarz]

Jedynie słuszne kolory. Puszki po pigmentach.  Farbę przygotowano -rozcieńczając pigment-naftą, wodą, spirytusem lub benzyną. Z takiej  mieszanki wychodziły różne odcienie. Z trwałością takiej mikstury było różnie-płowiała, wycierała się,.  Kamuflaż nakładano bezpośrednio w jednostkach (warsztatach polowych).  Zgodny ze wzornikiem RAL - był tylko pigment - nie gotowa farba.

[Mr_X]

Teraz, mandrivecs napisał:

1) Na początku instrukcji Tamiya zamieściła poniższy "szablon" dotyczący wyposażenia poszczególnych wozów, które powinno się dać wykonać z zestawu; możecie mi objaśnić poszczególne pozycje z potwierdzeniem poprawności punktu 2 czyli wozu nr 332 sPzAbt 503:

 

Wg tego co tam Tamka pisze to "332" ma mieć: późne jarzmo,  wyrzutnie min typu "S", dodatkowe ogniwa gąsienic z przodu wanny kadłuba, i późne filtry po bokach z tyłu kadłuba.

[meser262]

W dniu 24.10.2021 o 19:58, Mr_X napisał:

Chodzi mi nie o Dunkelgelb RAL 7028, ale Dunkelgelb nach Muster (Ausgabe 1943)

OK. 

Odcień - Dunkelgelb nach Muster - został opracowany przez biuro amunicji wojskowej w 1941 roku.
Do prób w terenie - użyty na południowym odcinku frontu wschodniego oraz w Afryce Północnej w 1942 roku.
Dunkelgelb nach Muster oficjalnie wprowadzony - Rozkazem H.M. ,Nr.181 z dnia 18.2.1943 roku.
Wraz z tym kolorem wchodzi do kolorów kamuflażowych RAL 8017 Rotbraun oraz olivgrün nach Farbtonkarte des R. L. M. für Tarnfarben.
W rozkazie tym określono też ilości poszczególnych kolorów potrzebne na dany typ pojazdu. Na pojazdy - Panzerkampfwagen - określono po 2 kg z każdego koloru.
Farba dostarczana do jednostek w opakowaniach 2 i 20 kg. 
RAL 7028 Dunkelgelb oficjalnie wprowadzony - Rozkazem H.M. ,Nr.322 z dnia 3.4.1943 roku.
W tym samym czasie Olivgrün otrzymuje oznaczenie RAL 6003 Olivgrün.

Oznaczenie farby  Dunkelgelb nach Muster bardzo krótko stosowane.

 

W dniu 24.10.2021 o 21:12, mandrivecs napisał:

możecie mi objaśnić poszczególne pozycje z potwierdzeniem poprawności punktu 2 czyli wozu nr 332 sPzAbt 503:

 

1 - Osłona jarzma (zielona strzałka) ;

2 - S-miny szt.5 (4 czerwone strzałki) piąta z tyłu po prawej stronie

5 - Zapasowe gąski z przodu (pomarańczowe zaznaczenie) i mocowania 2 szt. strzałki pomarańczowe

 

7 - Wstępny filtr - późny i obok S-mina tylna

 

6 - Koło napędowe nie późne - znaczy wczesne co zresztą widać na pojeździe

 

Pozdrawiam

Krzysztof

 

Edytowane 26 Października 2021 przez meser262
literówka

[meser262]

Wiem że trochę czasu minęło, ale nie dawało mi to spokoju. Chodzi o kolory nałożone fabrycznie w Tygrysach wczesnych - 

W dniu 24.10.2021 o 19:58, Mr_X napisał:

Poza tym, David Byrden (ekspert od Tygrysów firmy Dragon) twierdzi, że np. wczesne Tygrysy Das Reich miały standardowy trójkolorowy kamuflaż obowiązujący od 1943 r. Tutaj sobie można przeczytać uzasadnienie (akurat ja bym obstawiał żółto-zielony; myślę, że to co p. Byrden interpretuje jako trzeci odcień to słabiej psiknięta zieleń):

 

https://tiger1.info/EN/TIKI-colours.html

Autor na początku opisuje jego bielenie jako kamuflaż zimowy, później opisuje już przemalowanie pojazdów w jednostce w marcu lub kwietniu 1943 roku.

 

Następnie pisze dokładnie - 

"There are no known colour photographs of "Das Reich" Tigers during this time. The colour of "TIKI" has therefore been a subject of speculation. We know that, when this Tiger was built, the three paint colours that became standard in 1943 (Dunkelgelb, red and green) were not yet in use. But they were available at the time of the repaint."

 

"W tym czasie nie są znane kolorowe fotografie tygrysów „Das Reich”. Kolor „TIKI” był więc przedmiotem spekulacji. Wiemy, że kiedy zbudowano tego Tygrysa, trzy kolory lakieru, które stały się standardem w 1943 roku (Dunkelgelb, czerwony i zielony), nie były jeszcze używane. Ale były dostępne w momencie przemalowania."

 

W tym fragmencie trzeba podkreślić -" ... kiedy zbudowano tego Tygrysa, trzy kolory lakieru, które stały się standardem w 1943 roku (Dunkelgelb, czerwony i zielony), nie były jeszcze używane. Ale były dostępne w momencie przemalowania "

 

Na końcu pisze -

"Also note that "TIKI" was not painted in Dunkelgrau originally, but had the first "tropical" scheme. This would still show through in a few places, such as the rear and the engine deck, when "TIKI" carried a thin whitewash finish."

 

"Należy również zauważyć, że „TIKI” nie został pierwotnie namalowany w Dunkelgrau, ale miał pierwszy „tropikalny” schemat. To wciąż było widoczne w kilku miejscach, takich jak tył i pokład silnika, gdy „TIKI” miał cienkie, bielone wykończenie."

 

Tu trzeba podkreślić - "...  „TIKI” nie został pierwotnie namalowany w Dunkelgrau, ale miał pierwszy „tropikalny” schemat."

 

Później przemalowany w trzy kolory.

 

W dniu 24.10.2021 o 19:54, mandrivecs napisał:

Do etapu malowania jeszcze daleko, więc może coś nowego jeszcze się dowiemy.

Znalazłem nowe informację - napiszę o nich następnym razem jak wszystko to ogarnę.

 

Pozdrawiam

Krzysztof

[mandrivecs]

Zacząłem coś dłubać, ale to potem... Cały czas nie daje mi spokoju malowanie tego egzemplarza - w zasadzie mamy model tego wozu oferowany przez 3 producentów:

1. Tamiya - szare malowanie; numer czerwony

 

2. Zvezda - piaskowe malowanie, numer czarny:

 

3. ITALERI - malowanie piaskowe z zielonymi wężykami, numer czarny:

 

I zasadniczo jak w starym ruskim powiedzeniu to w moim przypadku - "smatrisz w knigu - widzisz figu..." Bądź tu mądry...

 

 

[Seb]

9 godzin temu, mandrivecs napisał:

Zacząłem coś dłubać, ale to potem... Cały czas nie daje mi spokoju malowanie tego egzemplarza - w zasadzie mamy model tego wozu oferowany przez 3 producentów:

1. Tamiya - szare malowanie; numer czerwony

 

2. Zvezda - piaskowe malowanie, numer czarny:

 

3. ITALERI - malowanie piaskowe z zielonymi wężykami, numer czarny:

 

I zasadniczo jak w starym ruskim powiedzeniu to w moim przypadku - "smatrisz w knigu - widzisz figu..." Bądź tu mądry...

 

 

 

Marudzisz z tym malowaniem, a efektów budowy brak

 

[mandrivecs]

2 minuty temu, Seb napisał:

 

Marudzisz z tym malowaniem, a efektów budowy brak

 

Dobrze by było wiedzieć, jak ma wyglądać to co się buduje...

[enten]

przy okazji... tak rozmawialiśmy i zastanawiałem się co to za płyta na stropie wieży?

 

[mandrivecs]

No ewidentnie widać naspawane blaszysko.

A Ty Bartek jakie masz przemyślenia odnośnie malowania?

[Seb]

Uparłeś się na tego "332" bo Tamka dała do niego kalkomanie?

Jeżeli tak to nie radzę ich używać, bo są grube jak klisza fotograficzna.

Zrób "334" z tej samej jednostki, myślę że kamo nie trzeba rozkminiać no i "blaszysko" odpada.

Swoją drogą to wymiarowo pasuje do fartucha bocznego.

 

[Mr_X]

Jak można stwierdzić na podstawie analizy zdjęć - grunt jest grząski.

 

Temat jest trudny. Trzeba było wybrać jakiegoś ładnego kotka z dywizji imienia Hyclera albo grupy/kompanii imienia Meyera. A tak to...

 

Tutaj bardzo intersujący artykuł D. Byrdena m.in. o Tygrysach z 503 batalionu:

 

https://tiger1.info/EN/Grey-Tigers.html

 

Czołg jest wyprodukowany najwcześniej w lutym 1943 r., a najpóźniej w marcu  tego samego roku. Byrden jest zdania, że pierwsze 20 czołgów, które wysłano do 503 batalionu miło kamuflaż "afrykański" i stąd wywodzi, że kolejne nie mogły być szare.

 

Następna dostawa do 503 batalionu była 31 marca 1943 r. i jest znany  nr podwozia: 250164, czyli czołg z marca tego roku. Dostawa była do Taganrogu (czyli tzw. obszar tropikalny, bo wojska idące przez Kaukaz miały się połączyć z Afrika Korps).   Możliwe, że  w tej dostawie z 31 marca był ten interesujący nas 332.  Kolejne dostawy były 30 kwietnia (znany jeden numer: 250188 - czołg z początku kwietnia) i 10 maja.

 

Ja obstawiam, że 332 był albo jednym z ostatnich Tygrysów z tropikalnym kamuflażem albo jednym z pierwszych pomalowanych Dunkelgelb nach Muster.

 

A tu niżej zdjęcie czołgu chyba właśnie w tropikalnym kamuflażu (bodaj z Grossdeutschland...).

 

 

[Mr_X]

7 minut temu, Seb napisał:

Uparłeś się na tego "332" bo Tamka dała do niego kalkomanie?

Jeżeli tak to nie radzę ich używać, bo są grube jak klisza fotograficzna.

 

Poza tym są raczej niepoprawne, bo są czerwone cyfry z białym obrysem. Raczej poprawne są czarne cyfry z białym obrysem.